Η εποχή που ο ατμός έχει άλλη "μυρωδιά" - ρακή!

Α.Δ

 

Χρυσοσκαλίτισσα – Ελαφονήσι - Χανιά τελευταίο μέρος οδοιπορικού!

 

Η διαδρομή μου πρέπει να συνεχιστεί, γιατί η ζέστη αρχίζει να φουντώνει και η παραλία του Ελαφονησίου  μοιάζει όλο και πιο δελεαστική. Τελευταίος σταθμός, πριν τον τελικό προορισμό μου, η Παναγία η Χρυσοσκαλίτισα. Δεν μπορείς να πας Ελαφονήσι, αν πρώτα δεν κάνεις μια στάση στον περίφημο αυτό μοναστήρι. Λέγεται, πως αν είσαι πιστός βλέπεις ένα χρυσό σκαλί κατά την ανάβαση σου στην εκκλησία ψηλά στο ύψωμα.

Το μοναστήρι έχει πολλές αίθουσες με λαογραφικό υλικό βυζαντινής τέχνης, ξενώνες, μα αυτό που μου κέντρισε περισσότερο την προσοχή περισσότερο την προσοχή είναι η υπέροχη θέα προς τη θάλασσα, όταν κατευθυνθείς μέσα από ένα στενό δρομάκι που ξεκινούσε από το κεντρικό προαύλιο στο πίσω μέρος της εκκλησίας.

Μια τελευταία στάση να θαυμάσουμε από μακριά όλο το μοναστηριακό συγκρότημα που δεσπόζει στον βράχο μας αποζημιώνει για την αφόρητη ζέστη. 

Τώρα ανυπομονώ για το Ελαφονήσι που απέχει μόλις 5 χιλιόμετρα από το Μοναστήρι. Η αναζήτηση πάρκινγκ στην περίφημη παράλια μας αποθάρρυνε αρχικά, λόγω της προχωρημένης ώρας, αλλά τελικά ήταν σχετικά εύκολη. Το θέαμα θύμιζε εξωτικό νησί.

Το Ελαφονήσι ή αλλιώς Πρασσονήσι ή Πλακουρήθρα πέρα από έναν πολύ εύθραυστο οικοσύστημα άπειρου φυσικού κάλλους, κρύβει και μεγάλη ιστορία. Πιο συγκεκριμένα, πρόκειται για μια στενόμακρη Χερσόνησο που φαίνεται να χωρίζει και να σχηματίζει μικρό νησάκι στο κέντρο του. Τα νερά ρηχά, καταγάλανα και διάφανα στο κεντρικό κομμάτι που μπορεί κανείς να τα περπατήσει παρατηρώντας δίπλα του πολλά ψάρια να κολυμπούν… Παίρνω το κινητό και περπατώ μέχρι το νησί μέσα από τα νερά για να εξερευνήσω την περιοχή. Στην αμμουδιά διακρίνει κανείς ροζ αποχρώσεις… Όπως έμαθα το εντυπωσιακό αυτό χρώμα οφείλεται σε ροδοκόκκινα πετραδάκια που είναι ουσιαστικά νεκρά μέλη από κόκκινα ψευδοκοράλλια που ζουν λίγο πιο βαθιά γύρω από το νησί!! Δυστυχώς, πολλοί από τους επισκέπτες έχουν την κακή συνήθεια να μαζεύουν για ενθύμιο τα κοχύλια και τα ψευτοκοράλλια και αυτό σιγά σιγά εξαφανίζει την ιδιαίτερη αυτή αμμουδιά που είναι και το σήμα κατατεθέν του Ελαφονησίου...

Αφήνω το κινητό παράμερα να ξαπλώσω για λίγο στο νερό και παρατηρώ τα ψάρια να κολυμπούν ατάραχα γύρω μου συνηθισμένα στην ανθρώπινη παρουσία. Για όποιον θέλει να κάνει πραγματική βόλτα πρέπει να πάει παράπλευρα στις απέναντι παραλίες, όπου τα νερά είναι το ίδιο όμορφα, αλλά πιο βαθιά. Προσοχή στα πράγματα σας, γιατί όπως και στον Μπάλο υπάρχει πολύς κόσμος και υπάρχει οργανωμένη παραλία σε αρκετά μεγάλο μέρος. Αυτό είναι απογοητευτικό και επιβλαβές σε μια παραλία που δικαίως έχει ενταχθεί στο Natura 2000. Μην παραλείψετε, πριν φύγετε να περπατήσετε ανάμεσα στα αμέτρητα κρινάκια της άμμου που βρίσκονται σε κοντινό αμμόλοφο και εντυπωσιάζουν σε συνδυασμό με το υπέροχο γαλάζιο της θάλασσας. Η χλωρίδα και η πανίδα της περιοχής άλλωστε, είναι πολύ πλούσια.

Μα πέρα από το φυσικό κάλλος όπως προείπα και η ιστορία του Ελαφονησίου είναι εντυπωσιακή. Το μέρος αυτό λειτούργησε και ως τόπος λατρείας του Απόλλωνα στην αρχαιότητα και στα νεότερα  επαναστατικά χρόνια υπήρξε τόπος σφαγής για πολλά γυναικόπαιδα το 1824, όπου υπάρχει και μνημείο χτισμένο για τους πεσόντες. Εδώ, έρχεται η παράδοση να δώσει την δική της εκδοχή για το ροδοκόκκινο χρώμα της αμμουδιάς, το αίμα που χύθηκε ήταν τόσο πολύ που βάφτηκαν εκείνη και τα νερά κόκκινα…

Αφήνω ως εκκρεμότητα για την επόμενη επίσκεψη μου το υπέροχο κεδρόδασος της περιοχής. Και τι δεν έχει αυτός ο τόπος, ένα μοναδικό οικοσύστημα, ιστορία δεμένη με την κρητική παράδοση, κρυμμένα ναυάγια όπως το «Imperatrix» για τους λάτρεις των καταδύσεων, μιας και οι ακτές της περιοχής είναι πανέμορφες, μα και επικίνδυνες, λόγω της ρηχότητας των νερών και των δυνατών ανέμων.

Φεύγω μαγεμένη από τις ομορφιές του νομού Χανιών και να σκεφτεί κανείς πως έχουν απομείνει πολλά ακόμα να δω και να καταγράψω.

Α.Δ

"Nα γίνομαι άνεμος για τον χαρταετό και χαρταετός για τον άνεμο, ακόμα και όταν ουρανός δεν υπάρχει".... O.Ελύτης - Η διάθεση της ημέρας...

 

Για τους λάτρεις των παραδόσεων....ξομπλιαστό κουλούρι. Αναδημοσιευμένο άρθρο με εμπλουτισμένο με καινούργιο φωτογραφικό υλικό!

Ένα χρόνο πριν έγραφα για την κατασκευή ενός ιδιαίτερου παραδοσιακού κρητικού εδέσματος που μου έκανε εντύπωση και πίστευα  και πιστεύω ακόμα, πως η κατασκευή του δεν πρέπει να σταματήσει στις επόμενες γενιές. Η ιστορία μου λοιπόν, ξεκινούσε κάπως έτσι.......

Μυρωδιά φρεσκοψημένου ψωμιού, θαλπωρή, ζεστό σπίτι, αναβρασμός εργασιών, χαρούμενες φωνές…. Έτσι, κάπως, καταλαβαίνει κάποιος πως υπάρχει χαρά μέσα σ’ ένα κρητικό σπίτι από παλιά μέχρι τις μέρες μας. Τέτοιες στιγμές είναι σπάνιες και μοναδικές, είναι από εκείνες που δένουν τις οικογένειες, γιατί αν είσαι τυχερός να τις ζήσεις, τις θυμάσαι για πάντα.

Μια τέτοια στιγμή θα περιγράψω με την κατασκευή του λεγόμενου «ξομπλιαστού» κουλουριού που αποτελεί παράδοση στην Κρήτη σε κάθε χαρούμενη περίσταση, όπως για παράδειγμα, ο γάμος ή η βάπτιση. Έτσι, λοιπόν, το ζύμωμα είναι μια παράδοση και στην οικογένεια μου, σε κάθε καθιερωμένη γιορτή, όπως τα Χριστούγεννα και το Πάσχα ή σε πιο ιδιαίτερες περιστάσεις.

 Κι ήμουν, οφείλω να ομολογήσω, από τις τυχερές που από την παιδική μου ηλικία ήδη, είχα βιώματα τέτοια και συμμετείχα με χαρά, παρόλο που τότε δεν συνειδητοποιούσα τη σημασία τους, μονάχα χαιρόμουν τον «αναβρασμό» και τις «πυρετώδεις» εργασίες, τη μάζωξη όλων των θείων και των ξαδέρφων μου, τα αστεία και τα γέλια που προετοίμαζαν και αποτελούσαν βασικά συστατικά της νοστιμιάς των γλυκών και των φαγητών των γευμάτων μας.

Ως ενήλικη γυναίκα πια όμως, είμαι σε θέση να παρατηρήσω και να ζυγίσω τη σπουδαιότητα της διατήρησης μιας τέτοιας παράδοσης, τόσο για το δέσιμο της οικογένειας, αλλά και τη διάσωση και διάδοση της πλούσιας πολιτιστικής παράδοσης της Κρήτης. Γιατί το ξομπλιαστό κουλούρι, αποτελεί, πράγματι, ένα ιδιαίτερο είδος κουλουριού που ζυμώνεται και δίνεται ως  τιμητικό δώρο στον κουμπάρο στους γάμους ή αντίστοιχα στον νονό στις βαφτίσεις και επισφραγίζει τον ιδιαίτερο και ιερό δεσμό που δημιουργείται ανάμεσα στους κουμπάρους και τους συντέκνους. Τα σχέδια του πολύπλοκα, πλουμιστά και με ιδιαίτερη σημασία το καθένα.

Κι αυτή τη φορά, λοιπόν, ανυπομονώ να παρατηρήσω, να δουλέψω, αλλά και να απαθανατίσω με τον φακό μου τη διαδικασία. Μπαίνω στο πατρικό μου που μια γνώριμη βαβούρα το ‘χει πλημμυρίσει, φωνές χαρούμενες, έμπειρων νοικοκυράδων που «συσκέπτονται» για το πώς θα βγει πιο επιτυχημένο το κουλούρι, γιατί είναι ένα δύσκολο και πολύωρο δημιούργημα και η επιτυχία πρέπει να είναι εξασφαλισμένη.

Ανάμεσα στις αγαπημένες θείες και ξαδέρφες ξεχωρίζω τη μορφή της γιαγιάς μου. Ακούω τη φωνή της να δίνει συμβουλές, αν και ισχυρίζεται πως τώρα πια δεν θυμάται και πολλά. Όμως, τα χέρια θυμούνται… Τα παρατηρώ… Χέρια κουρασμένα και ταλαιπωρημένα που όμως, είναι πάντα ζεστά, έτοιμα για αγκαλιά και που πάντα κάτι νόστιμο ετοιμάζουν για την οικογένεια.

Λέει πως δεν θυμάται, μα σιγά σιγά, όλο και πιο περίπλοκα ξόμπλια πλάθει, όπως ένα φίδι που συμβολίζει την ευγονία και την προστασία από το κακό, στριφτές «μαντινάδες» όμοιες στην όψη με τις μαντινάδες που ήταν παλιά τυλιγμένες σε ζαχαρωτά και μοιραζόταν στους καλεσμένους σε γιορτές, οι οποίες πάνω στο κουλούρι τώρα αν και με ζύμη, συμβολίζουν τις χιλιάδες ευχές που δίνονται στο νέο ζευγάρι ή το νεοφώτιστο. Όμως, δε λείπουν και σχέδια με πλουμιστά λουλούδια, για να «ανθίσουν» οι χαρές. Μια άλλη επιδέξια τεχνίτρια της παρέας, συμπληρώνει πουλιά σε ζευγάρια κι έτσι πολλά σχέδια γεμίζουν τα ταψιά. Μεγάλη προσοχή δίνουν στα νούμερα, όλα μετρημένα και μελετημένα, να είναι σε μονούς αριθμούς για καλοτυχία.

Φτιάχνουμε όλες κομμάτια των κατασκευών, μα προσέχουμε εκείνες που τα ενώνουν κι έπειτα τα τοποθετούν γεμίζοντας κάθε κενό στον βασικό κορμό του κουλουριού, με περισσή προσοχή. Όμως, η δουλειά δεν τελειώνει εδώ. Ακολουθεί το ανέβασμα του κουλουριού και το ψήσιμο. Αυτά είναι από τα πιο κρίσιμα στάδια της κατασκευής, γιατί αν κάτι πάει στραβά εδώ, όλος ο κόπος του ξομπλιάσματος που κράτησε τρεις ώρες, πάει χαμένος.

Ευτυχώς, όλα πήγαν καλά, το κουλούρι ανέβηκε και μπορεί να μπει για ψήσιμο πια. Η πρώτη ανακούφιση ήρθε, γιατί στο στάδιο του φουσκώματος το ζυμωτό είναι πολύ ευάλωτο στο «μάτι» και τη γλωσσοφαγιά, σύμφωνα με τις παλιές νοικοκυρές. Κι αν συμβεί αυτό, τα πράγματα δυσκολεύουν και μπορεί να καταστραφεί όλο το αποτέλεσμα και να αναγκαστείς να κάνεις όλη τη διαδικασία από την αρχή.

Το ψήσιμο διαρκεί κι αυτό πολύ, δυόμιση ώρες σε σιγανή φωτιά, για να ψηθεί καλά αυτό το πολύ χοντρό ψωμί, χωρίς φυσικά να καούν τα σχέδια. Το κουλούρι που φτιάχνουμε εμείς προορίζεται για βρώση, όμως, όπως μαθαίνω ειδικά υλικά χρησιμοποιούνται στη ζύμη και λούστρο κατόπι, για τα ξομπλιαστά που είναι για στόλισμα, ώστε να μην χαλάσουν με τον καιρό.

Η μυρωδιά αρχίζει να πλημμυρίζει το σπίτι και η χαρά μου, όταν το βλέπω τελειωμένο, μεγάλη. Ακολουθεί το γυάλισμα  με ζαχαρόνερο, τώρα που είναι ζεστό για να γίνει πιο εντυπωσιακό, να φανούν τα ξόμπλια καλύτερα και να ΄ναι γλυκό, όπως πρέπει για την περίσταση. Όλα είναι σχεδόν έτοιμα. Το στόλισμα με τη μεταξωτή πετσέτα, με τις πανέμορφες δαντέλες και τα κουφέτα ολοκληρώνει την κατασκευή.

Και κάπως έτσι, άλλη μια αποστολή μας στέφθηκε με επιτυχία! Κλείνω με μια ευχή -επιθυμία μου : Μακάρι, να μπορέσουμε όλοι όσοι διατελέσαμε «αυτόπτες μάρτυρες» τέτοιων παραδοσιακών μυστηρίων να τα μεταφέρουμε στα παιδιά και στα εγγόνια μας. Αυτό δεν μπορεί παρά να είναι ευλογία!

                                                                                             Α.Δ

Ένας φάρος θα μας αφηγηθεί την ιστορία του, λίγο πριν πέσει….

 

Σ’ αυτό το άρθρο ακολουθούμε άλλη μια ιδιαίτερη διαδρομή με μπόλικη φυσική ομορφιά, ντυμένη με την αχλή ενός θρύλου… Στο ακρωτήρι του Αγ.Ιωάννη που φτάνει κανείς αν περάσει μέσα από το αιολικό πάρκο στη Μπάμπουρα, λίγο πιο έξω από την Ελούντα, υπάρχει ο περίφημος φάρος του Αφορεσμένου.

Το κτίσμα αυτό κατασκευάστηκε το 1921 από την Ελληνική Εταιρεία Φάρων, ενσωματώνοντας στο κτήριο τον φάρο που είχε κατασκευάσει η Γαλλική Εταιρεία Φάρων το 1880 στην ίδια θέση κι από τότε στέκεται αγέρωχο. Αξίζει να σημειωθεί πως η Γαλλική Εταιρεία Φάρων έχει χαρίσει στην Κρήτη πολλούς φάρους «κοσμήματα», όπως εκείνον των Χανίων στην προσπάθεια ανάπτυξης του δικτύου των εξωτερικών συγκοινωνιών του νησιού κατά τον 19ο αιώνα. Επίσης, περίφημο έργο της εταιρείας είναι και ο φάρος στην κοντινή μας Γαύδο που αποκαταστάθηκε και λειτουργεί ως μουσείο. Εύχομαι την ίδια τύχη να έχει και ο φάρος του Αφορεσμένου που βρίσκεται σε απελπιστική κατάσταση στην άκρη ενός ανεμοδαρμένου και «καταραμένου» ακρωτηρίου……

Μήπως η ιστορία της περιοχής, με τη θάλασσα που δεν ησυχάζει ποτέ είναι απλά ένας μύθος; Ας περπατήσουμε σε αυτά τα μέρη για να το διαπιστώσουμε…. Οι εικόνες του μέρους με μαγνήτισαν και με οδήγησαν εκεί σαν πεταλούδα που δεν μπορεί να κάνει αλλιώς, απ’ το να ακολουθήσει το φως. Η μέρα που διαλέξαμε να κατευθυνθούμε προς τα εκεί ήταν καλή και ζεστή με σχετική άπνοια, ότι πρέπει για επίσκεψη σ’ ένα, κατά γενική ομολογία, ανεμοδαρμένο ακρωτήρι. Ο δρόμος προς το αιολικό πάρκο είναι καλοστρωμένος και σύντομος από την πάνω Ελούντα και έχει κανείς την ευκαιρία να έχει μια φοβερή θέα της Σπιναλόγκας από ψηλά.

Θέα του ακρωτηρίου από το ορειβατικό μονοπάτι 

Το αιολικό πάρκο με τη σειρά του εξίσου εντυπωσιακό. Είναι απίστευτο πόσο μικροσκοπικός νιώθεις ανάμεσα σε ανεμογεννήτριες τιτάνιων διαστάσεων. Ακόμα, και το εκκλησάκι του Άγιου Ιωάννη φαίνεται τόσο δα! Όμως, οι ομορφιές του μέρους αποκαλύπτονται διαδοχικά, όσο προχωράς προς τα κάτω, ακολουθώντας το σημείο που υποδεικνύει η πινακίδα για τον φάρο, επισημαίνοντας, ίσως λανθασμένα, πως η διαδρομή  των 6 χιλιομέτρων συνολικά, διαρκεί  3 ώρες. Στην πραγματικότητα στο σύνολο της ομάδας μας που κατέβηκε στο ακρωτήρι είτε ακολούθησαν το ορειβατικό μονοπάτι είτε τον χωματόδρομο, πήρε 2 ώρες περίπου πήγαινε-έλα.

Εκκλησία Αγ.Ιωάννη στο Αιολικό πάρκο

Γερμανικό παρατηρητήριο

Το πρώτο που συναντά, κανείς πριν ξεκινήσει την κάθοδο είναι το γερμανικό παρατηρητήριο,  με εμφανείς ακόμα τις στοές του και φυσικά, το εκκλησάκι που προανέφερα. Η θέα του κόλπου της Χωματίστρας με τα καταγάλανα νερά, όσο κατεβαίνεις, είναι απερίγραπτη, αν και ο φάρος δεν φαίνεται πουθενά … όμως, για ένα λεπτό… έπρεπε να είναι έτσι όλα τόσο γαλήνια;;

Το όνομα Αφορεσμένος δεν είναι καθόλου τυχαίο, αν ανατρέξει κανείς στην παράδοση. Λέγεται, πως ο αρχιερέας Καϊάφας, μετά τη σταύρωση του Χριστού, κατευθύνθηκε μαζί με τον Πόντιο Πιλάτο στην Ρώμη, μιας και κλήθηκαν κι οι δυο να δώσουν λόγο για τις πράξεις τους, στον αυτοκράτορα Τιβέριο. Η ιστορία θέλει τον Καΐάφα, να πεθαίνει κατά τη διάρκεια του ταξιδιού στο καράβι, από μολυσματική ασθένεια, ενώ βρισκόταν ανοικτά του συγκεκριμένου ακρωτηρίου στην Κρήτη ή ότι το πλοίο ναυάγησε στην Κρήτη και μετά ο ίδιος αρρώστησε κι έπρεπε να ταφεί στο νησί.

Κατά την πρώτη εκδοχή της ιστορίας, οι ναυτικοί ήταν αναγκασμένοι να δέσουν στον όρμο της Χωματίστρας για να μπορέσουν να τον θάψουν, μα τα νερά φούσκωσαν απότομα λόγω του κρίματος του και τους εμπόδισαν. Με πολύ κόπο τελικά, τα κατάφεραν να τον θάψουν στο ακρωτήριο και έτσι πήρε και την επωνυμία ο τόπος, από το κρίμα του Καΐάφα και τα νερά εκεί δεν ημέρεψαν ποτέ. Πολλοί ναυτικοί οδηγοί μάλιστα, του 19ου αιώνα πρότειναν στους καπετάνιους να πλέουν ένα μίλι ανοιχτά του ακρωτηρίου.

Χωματίστρα

Στη δεύτερη εκδοχή της ιστορίας, που συνάντησα στο ψάξιμο μου για τον θάνατο του Καΐάφα, ο αρχιερέας φαίνεται να θάφτηκε σ’ ένα χωριό κοντά στην Κνωσό και μάλιστα το μνήμα του ήταν γνωστό ως του «Καγιάφα το μνήμα» μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα. (δεν τεκμηριώνεται ιστορικά). Όμως, φημολογείται πως καταστράφηκε στην κατασκευή του δρόμου από Ηράκλειο-Αρχανές-Πεδιάδα.

Όπως και να έγιναν τα πράγματα, κι οι δυο εκδοχές συμφωνούν πως το κρητικό χώμα δεν τον δεχόταν και αναγκάστηκαν να τον θάψουν 7 φορές! Η γης τον ξερνούσε άλιωτο και μαύρο σαν τον Κάιν για την προδοσία του και τον έθαψαν κάτω από ένα σωρό πέτρες με κατάρες κι αναθέματα.

Που κρύβεται η αλήθεια άραγε; Εγώ αυτό που αντίκρισα φτάνοντας, είναι μια θέα στην απέραντη γαλήνια θάλασσα κι έναν φάρο που η αισθητική του έρχεται σε αντίθεση με αυτήν του σύγχρονου φάρου που βρίσκεται παραδίπλα, καρφωμένος ψηλά σ’ ένα βράχο. Ταραγμένες ψυχές μπορούν να ησυχάσουν σ’ ένα γαλήνιο και πανέμορφο μέρος, όπως αυτό που αντικρίζω;

Εσωτερικό φάρου

 Δεν μπόρεσα να δω πολλά από το εσωτερικό του φάρου, γιατί μια πινακίδα στην είσοδο του προειδοποιεί για την κακή κατάσταση του κτίσματος που ωστόσο δεν έχει χάσει την παλιά του αίγλη. Το κτίσμα όμως, έχει πάρει ήδη κλίση, προς την αγαπημένη θάλασσα, κι ελπίζω να συντηρηθεί πριν να χαθεί για πάντα στα βάθη της αυτό…. κι η ιστορία του.

                                                                                                                                                               Α.Δ