Άγιος Θωμάς.. ένα χωριό που αξίζει να επισκεφτείς ξανά – Μέρος Β'

 

Εδώ λοιπόν, είμαι πάλι για να παρατηρήσω κι άλλες γωνιές του χωριού αυτού με την τόσο πλούσια ιστορία. Αυτή τη φορά επιστρέφω απόγευμα με τσουχτερό κρύο, μα αυτό δε μας εμποδίζει να θαυμάσουμε το φυσικό κάλλος που υπάρχει στην περιοχή και «κυκλώνει» αυτό το ιδιαίτερο ορεινό χωριό. Στόχος η παρατήρηση της τόσο αρμονικής συνύπαρξης των ιστορικών μνημείων με το φυσικό περιβάλλον που δένουν τόσο ταιριαστά, σε όλες τις εποχές στο συγκεκριμένο μέρος.

Παναγία Καρδιώτισσα

Πρώτη στάση για τον επισκέπτη, πριν ακόμα μπει στο χωριό είναι η Παναγία η Καρδιώτισσα, ένα εκκλησάκι πολύ αγαπημένο και δημοφιλές στους κατοίκους της περιοχής. Πίσω από την εκκλησία υπάρχει μια μικρή σκάλα που σε οδηγεί σε έναν όμορφο καταρράκτη που αξίζει να τον παρατηρήσει κανείς και να αφεθεί για λίγο στον ήχο του γάργαρου νερού… το περπάτημα  γύρω από την περιοχή στο εκκλησάκι αξίζει τον κόπο, πανύψηλα δέντρα και ο παλιός μύλος, δημιουργούν ένα σκηνικό  απαράμιλλης φυσικής ομορφιάς και δικαιολογούν απόλυτα τις προσπάθειες των κατοίκων που πάλεψαν το καλοκαίρι με τις φλόγες για να το σώσουν.

Μπαίνοντας στο χωριό σταματώ στον ανδριάντα του Λόγιου, εκεί υπάρχει ένα μικρό μονοπάτι που οδηγεί σε λαξευτούς στα τεράστια βράχια, ρωμαϊκούς τάφους, αλλά μπορεί να έχει κανείς και υπέροχη πανοραμική θέα του χωριού, με τον λόφο του Καβαλάρη να δεσπόζει απέναντι πάνω από τις στέγες των σπιτιών του χωριού. Δυστυχώς, η απαγορευτική πινακίδα που υπήρχε για προειδοποίηση κατολίσθησης στην περιοχή των τάφων, λόγω των πρόσφατων σεισμών, δε μου επέτρεψε να πλησιάσω στο σημείο. Μα η θέα με μάγεψε και παρά το κρύο περπάτησα αρκετά εκεί πάνω. Όλος ο λόφος της Γριάς Μάντρας είναι εξαιρετικός, όπως και το εκκλησάκι του Αφέντη Χριστού στην κορυφή του.

Πανοραμική θέα χωριού από τον λόφο Γριάς Μάντρας

Ναός Αφέντη Χριστού

Κατεβαίνω και μπαίνω μέσα στο χωριό, πάω προς το εκκλησάκι του Ινδού αγίου, του Ιωάσαφ που δεν πρόλαβα να επισκεφτώ την προηγούμενη φορά. Πάνω στον κεντρικό δρόμο, πριν φτάσουμε στην κερά Σπηλιώτισσα στα αριστερά του δρόμου, ξεκινάνε τα πέτρινα σκαλάκια που οδηγούν στον λαξευτό αυτό, μικρό ναό που όμοιο του δεν ΄χω ξαναδεί! Θυμίζει έντονα Καππαδοκία το μέρος. Ποια η σύνδεση όμως του Ινδού άγιου με τον Άγιο Θωμά; Διαβάζω πως ο απόστολος Θωμάς ήταν εκείνος που ταξίδεψε στην Ινδία για να κηρύξει το ευαγγέλιο, οπότε η ύπαρξη ενός ναού Ινδού αγίου που εγκατέλειψε τα πλούτη και το αξίωμα του, μιας και ήταν γιος ενός βασιλιά στις μακρινές Ινδίες του Αβενί , δεν μοιάζει περίεργη!

Αγ.Ιωάσαφ

θέα χωριού από τον δρόμο προς Αγ.Ιωάσαφ

Πριν φύγω, δεν μπορώ να μην περπατήσω πάλι τα όμορφα στενοσόκακα του Αγ. Θωμά που θα με οδηγήσουν ξανά στον λόφο του Καβαλάρη. Η θέα από ‘κει ψηλά  κόβει την ανάσα ακόμα και τώρα με τη Δύση του ηλίου. Ο «κύκλος» από την Ανατολή μέχρι τη Δύση ολοκληρώθηκε! Επισκεφθείτε το χωριό που αυτές τις μέρες είναι ντυμένο στα λευκά για τους τολμηρούς που προτιμούν μια χειμερινή απόδραση ή αργότερα, όταν θα μας επισκεφθεί η Άνοιξη και η βόλτα σας στα μνημεία θα είναι πιο εύκολη!

Α.Δ

Άλλη μια βόλτα στον Αγ.Θωμά…. Ένα χωριό που αξίζει να ξαναδείς…. Μέρος Α΄

Πριν μερικά χρόνια επισκέφτηκα το χωριό αυτό για να θαυμάσω  μια μοναδική ανατολή. Από τότε έχω επιστρέψει αρκετές φορές. Τι έγραφα όμως, τότε;

«Η ώρα είναι 5.30 π.μ και βρίσκομαι στο αυτοκίνητο να οδηγώ με προορισμό τον Άγιο Θωμά. Ολόκληρη η διαδρομή, από τον παλιό δρόμο που συνδέει το Κυπαρίσσι με το Βενεράτο και τον Άγιο Θωμά, μαγευτική, μιας και είναι ακόμα πολύ πρωί, η πάχνη έχει κατακάτσει στα φυτά και δίνει στο φυσικό τοπίο μια όψη απερίγραπτη. Αυτό με αποζημιώνει για το πολύ πρωινό ξύπνημα. Πρέπει οπωσδήποτε να προλάβω τον ήλιο να ανατέλλει και να τον δω μέσα από τις πέτρες του «Καβαλάρη». Όταν ανήγγειλε την εκδρομή η περιβαλλοντική ομάδα «Μυθοκρουσμένοι» του Εσπερινού Γυμνασίου Ηρακλείου, γέλασα, όχι για την υπέροχη ιδέα τους, αλλά γιατί σκέφτηκα πως αποκλείεται να σηκωθώ τόσο πρωί για να δω την ανατολή… Όμως ο ‘’πειρασμός’’ να απαθανατίσω μια τόσο μοναδική ανατολή με τον φωτογραφικό μου φακό ήταν μεγάλος και ευτυχώς, τελικά ενέδωσα.

θέα από τον Καβαλάρη

Το γιατί λέω ευτυχώς, θα το διαπιστώσει κάποιος αν ανατρέξει στην ιστορία της περιοχής. Ο Άγιος Θωμάς είναι ένα ιδιαίτερο χωριό από γεωλογική άποψη, μιας και διαθέτει πολλούς, απόκρημνους, ψηλούς βράχους που συνθέτουν ένα ιδιαίτερο τοπίο. Είναι χτισμένος σε υψόμετρο 530μ και βρίσκεται σε απόσταση μόλις 28 χιλιόμετρα έξω από το Ηράκλειο. Λόγω της θέσης του, μην ξεχνάμε πως βρίσκεται στο γεωγραφικό κέντρο της Κρήτης, διαθέτει πλούσια ιστορία  ήδη από τα αρχαία χρόνια. Αυτή την ιστορία ήθελα να δω συνυφασμένη με την μαγεία της φύσης, αφού ιστορία και φύση είναι άρρηκτα συνδεδεμένες σ’ αυτήν την περιοχή.

θέα από τον Καβαλάρη

Επειδή έφτασα αρκετά νωρίτερα από την υπόλοιπη ομάδα, που ξεκίνησε τη διαδρομή της από το Ηράκλειο, μπόρεσα να εξερευνήσω λίγο το χωριό που μόλις άρχισε να ¨ξυπνάει¨. Ήμουν τυχερή γιατί απόλαυσα μια υπέροχη δύση του φεγγαριού και περιπλανήθηκα στα γραφικά στενάκια με την ηρεμία μου. Με τη βοήθεια ενός κατοίκου, που ευτυχώς για μένα είχε ξυπνήσει νωρίς, βρήκα την διαδρομή για τον «Καβαλάρη». Πρόκειται για ένα υπερυψωμένο σημείο μέσα στον οικισμό, με πανοραμική θέα σε μεγάλο μέρος της ενδοχώρας της Κρήτης,  με τον επιβλητικό Γιούχτα και την πανέμορφη Ντία να δεσπόζουν στο βάθος.  Είναι αξιοσημείωτο πως οι κάτοικοι δεν απέκοψαν από φόβο, τους απόκρημνους αυτούς βράχους που αιωρούνται κυριολεκτικά πάνω από πολλά σπίτια, από την ρυμοτομία του χωριού. Αντίθετα, τον αγκάλιασαν και μάλιστα πολύ κοντά τοποθέτησαν και το κοιμητήριο τους, χαρίζοντας τιμητικά την καλύτερη θέα στους νεκρούς τους.

θέα από τον Καβαλάρη

 Εδώ, άλλωστε, βρισκόταν η ακρόπολη του αρχαίου οικισμού που χρησιμοποιήθηκε και σαν βυζαντινό φρούριο και λατρευτικός χώρος και αργότερα μετατράπηκε σε ναό του Αγίου Γεωργίου, πλάι στον οποίο έχει ανακαλυφθεί και μια αρχαία δεξαμενή νερού. Αυτό που τραβάει το βλέμμα στον λόφο, όπως προανέφερα, είναι δύο πελώριοι βράχοι που στηρίζουν έναν τρίτο σαν να είναι τοποθετημένοι από κάποιον γίγαντα. Οι ντόπιοι λένε τον βράχο «Ο Καβαλάρης» και τον συνδέουν με τον Άγιο Γεώργιο, τον καβαλάρη, και τη συγκεκριμένη εκκλησία .  

 Μετά από κάμποση ώρα πάνω στον βράχο, διαπίστωσα πως το χωριό άρχισε να ξυπνά για τα καλά και οι φωνές της ομάδας που πλησίαζε με επανέφεραν στην πραγματικότητα.  Δυστυχώς, ο καιρός ήταν συννεφιασμένος και δεν ευνόησε να δούμε τις ακτίνες του ήλιου να περνούν από τη σχισμή του βράχου, όμως αυτό δεν πτόησε την ομάδα, αφού δώσαμε την υπόσχεση να επισκεφτούμε το σημείο ξανά, ενδεχομένως,  στις αρχές του επόμενου Νοεμβρίου, όπου γίνεται και η επόμενη πλήρης ευθυγράμμιση των ακτινών του ήλιου με τον σχισμή στον βράχο.

Εκκλησάκι Αρχάγγελου Μιχαήλ στον δρόμο προς τον Καβαλάρη

Κατεβαίνοντας, δεν μπορούσαμε να μην περιπλανηθούμε στο περίφημο σπήλαιο που βρίσκεται ανάμεσα στην περιοχή  Αδράχτια και τον Άγιο Θωμά. Εκεί υπάρχει ο ναός της κεράς Σπηλιώτισσας, ένας πολύ ιδιαίτερος ναός ανάμεσα στους περίπου 15 που έχει η περιοχή (παλαιότερα ανέρχονταν σε 38). Στο συγκεκριμένο σημείο, υπήρχε θέατρο και αρχαίος βωμός, ενώ έξω από τη σπηλιά, χαραγμένη στο βράχο, υπάρχει μια αρχαία αφιερωματική επιγραφή στη θεά Δήμητρα και στην κόρη της Περσεφόνη που χρονολογείται τον 1ο αιώνα μ.Χ. Η επιγραφή αυτή δηλώνει ότι κάποτε το μέρος αποτελούσε χώρο λατρείας θεοτήτων του Κάτω Κόσμου. Μπαίνοντας στο εκκλησάκι και κοιτάζοντας δεξιά μέσα στο ιερό θα δει κανείς και την φημολογούμενη ‘’Τρύπα του Άδη’’. Λέγεται, ότι εκεί βρισκόταν η είσοδος για τον Κάτω Κόσμο, σύμφωνα με την παράδοση, γι’ αυτό οι ζωντανοί πετούσαν μέσα στην τρύπα αφιερώματα και αγαπημένα αντικείμενα των νεκρών μέχρι και πριν μερικές δεκαετίες. Δυστυχώς, η τρύπα είναι μπαζωμένη και δεν έχουν φροντίσει να την αναδείξουν με κάποιο τρόπο, ώστε να μπορεί ο ανυποψίαστος επισκέπτης να αντιληφθεί και να μάθει την ιστορία της συγκεκριμένης τοποθεσίας.

Παναγία Σπηλιώτισσα

Βγαίνοντας από το εκκλησάκι, σχεδόν απέναντι υπάρχει ένα κατηφορικό μονοπάτι που οδηγεί σε δυο λαξευτές αίθουσες που αποτελούσαν μαζί με το βράχο όπου βρίσκεται η εκκλησία το ιερό των Χθόνιων θεοτήτων. Η διάνοιξη όμως του δρόμου για τις ανάγκες των κατοίκων, έχει χωρίσει το μέρος στα δύο. Στην συγκεκριμένη περιοχή γυρίστηκαν και κάποιες σκηνές από τη γνωστή ταινία «Ξα μου», όπου γίνεται αναφορά στην σύνδεση της περιοχής με τη λατρεία των νεκρών. Μάλιστα, το μπόλιασμα της παράδοσης της λατρείας των νεκρών από την αρχαιότητα στην χριστιανική θρησκεία αργότερα, φαίνεται και από το γεγονός ότι ο ναός γιορτάζει την Τρίτη του Πάσχα και μέχρι το τέλος του 20^ου αιώνα γινόταν μνημόσυνα με πασχαλινά αυγά στη μνήμη των νεκρών.

Τρύπα του Άδη μέσα στο ιερό της Παναγίας Σπηλιώτισσας

Επιγραφή με αναφορά στην θεά Δήμητρα και την Περσεφόνη

 Όμως, το σύντομο οδοιπορικό μου στον Άγιο Θωμά πλησίαζε στο τέλος του και δεν θα μπορούσε να τελειώσει καλύτερα, παρά μ’ έναν ζεστό καφέ σ’ έναν από τους παραδοσιακούς καφενέδες. Η ζεστασιά της ξυλόσομπας που συναγωνιζόταν επάξια τη θερμή φιλοξενία των κατοίκων οι οποίοι υποδέχτηκαν με χαρά τους ΄΄περίεργους’’, πρωινούς επισκέπτες, έδωσαν έναν ιδιαίτερο τόνο στη συγκεκριμένη εξόρμηση. Τελικά, το πρωινό ξύπνημα δεν είναι πάντα τόσο κακό……»

Α.Δ

Αγία Παρασκεή στη Βλυχιά - το μέρος με την πανοραμική θέα στην Κνωσό!

 

Λίγα μόλις χιλιόμετρα έξω από το Ηράκλειο, κοντά στον οικισμό Βλυχιά, βρίσκεται αυτό το όμορφο εκκλησάκι, το οποίο είναι αρκετά ψηλά στον λόφο, μέσα στη φύση και με υπέροχη θέα της Κνωσού από ψηλά! 

Βέβαια, στην αρχή της διαδρομής χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή, γιατί ο δρόμος που οδηγεί εκεί έχει απότομη κλίση, περνά μέσα από τον ποταμό Κέρατο και στενεύει αρκετά, μέσα στα στενά του οικισμoύ. Μετά όμως, όσο ανεβαίνεις τον λόφο, ο δρόμος είναι ένας καλοστρωμένος χωματόδρομος και τελικά, η θέα πράγματι, αποζημιώνει την ταλαιπωρία σου. Υπάρχει πλάτεμα, για να αφήσεις το αυτοκίνητο και το μεγάλο προαύλιο της εκκλησίας που διαθέτει και ψησταριά, μπορεί να γίνει ένα ωραίο μέρος για φαγοπότι, μετά από την εξερεύνηση της πλούσιας φύσης της γύρω περιοχής!

Α.Δ

Γόρτυνα - μια βόλτα στους αρχαιολογικούς χώρους δεν είναι ποτέ βαρετή!

 

«Aντρειωμένος, δυνατός, κ’ εις τ’ άρματα τεχνίτης,

κ’ εγίνη κι αναθράφηκεν εις το νησί τση Kρήτης.

Tη χώραν την εξακουστήν, την όμορφη Γορτύνην

 όριζε κι αποφέντευγεν αυτός, την ώραν κείνην.»              Β.Κορνάρου, Ερωτόκριτος , στ.587-590

Αγ.Τίτος

Στα ερείπια μιας άλλοτε κραταιής πόλης τριγυρνώ. Μιλώ για την φημισμένη Γόρτυνα; Την οποία αναφέρουν και οι στίχοι στον Ερωτόκριτο ως πατρίδα του Κρητικού Χαρίδημου με την τραγική μοίρα. Η πόλη είναι χτισμένη στην πεδιάδα της Μεσαράς και τα λείψανα της απλώνονται σε μια έκταση 2.000 τ.μ περίπου. Βλέπω πως μέσα στο σχέδιο της πόλης περιλαμβάνεται μέχρι και το χωριό  Άγιοι Δέκα!

Ωδείο

Κώδικας

Εκμεταλλευόμενη λοιπόν, την ευκαιρία της δωρεάν επίσκεψης σε αρχαιολογικούς χώρους κάθε πρώτη Κυριακή του μηνός, αρχίζω να τριγυρίζω εδώ, σήμερα. Με χαρά διαπιστώνω πως δεν είμαι μόνη εδώ, μόλις με προσπερνούν δύο πιτσιρίκια. Οι γονείς τους έκαναν την ίδια σκέψη με εμένα και τα έφεραν να δουν τον αειθαλή πλάτανο, όπου ζευγάρωσε ο Δίας με την Ευρώπη, για να καταλάβουν πως η μυθολογία που διδάσκονται στο βιβλίο της ιστορίας δεν είναι μόνο λόγια, αλλά οπτικοποιείται στα ερείπια αυτής της ξακουστής πόλης και δένεται με την ιστορία του νησιού. Και πράγματι, τα παιδιά δείχνουν ενθουσιασμένα, όταν ανακαλύπτουν το περίφημο δέντρο μετά από τις οδηγίες του φύλακα, το ίδιο κι εγώ τ’ ομολογώ…

Πλάτανος

Όμως, υπάρχουν και τόσα άλλα να δω, από το Ωδείο και την μαρμάρινη επιγραφή που μαρτυρά τη δύναμη της πόλης και χρονολογείται τον 5^ο- 4^ο αιώνα, εποχή μεγάλης ακμής, αφού εδώ, κόπηκαν και τα πρώτα αργυρά κρητικά νομίσματα. Μέχρι, την επιβλητική, πρώτη χριστιανική εκκλησία της Κρήτης που ιδρύθηκε από τον Απόστολο Τίτο. Περπατώ και παρατηρώ συμμετρία – αρμονία, απόλυτο δέσιμο των ερειπίων με το φυσικό τοπίο, ακόμα και στα διαφορετικά κτίσματα ανά εποχές που μαρτυρούν την ιστορία της μέσα στους αιώνες.

Περνώ την περίφραξη του αρχαιολογικού χώρου για να προχωρήσω πιο πάνω στον λόφο, να δω το θέατρο που έχουν αρχίσει να το αποκαλύπτουν οι ανασκαφές, κοντά σε ένα χωράφι γεμάτο ελιές. Οι ανασκαφές στην περιοχή άρχισαν το 1884 από τον αρχαιολόγο F.Halbherr  και ακόμα συνεχίζονται αποκαλύπτοντας  συνεχώς καινούργια στοιχεία για τη Γόρτυνα, μια πόλη που καταστράφηκε μεν, τις αρχές του 9^ου αιώνα από τους Σαρακηνούς πειρατές και δεν κατοικήθηκε ξανά έκτοτε, αλλά την επιρροή της στην ιστορία της Κρήτης, θα στην ψιθυρίσει το αεράκι που περνά ανάμεσα στα ερείπια και το μεγάλο πλατάνι που διάλεξε ο ίδιος ο Δίας για να γεννήσει τον πιο δυνατό βασιλιά του νησιού, τον Μίνωα.

Κοντά στο αρχαίο θέατρο

Βάλτε την λοιπόν, στο πρόγραμμα για την πρώτη Κυριακή του επόμενου μήνα!

Α.Δ