Πέρα απ' τα τείχη.... Γιούχτας

 

Άλλη μια βόλτα στον Αγ.Θωμά…. Ένα χωριό που αξίζει να ξαναδείς…. Μέρος Α΄

Πριν μερικά χρόνια επισκέφτηκα το χωριό αυτό για να θαυμάσω  μια μοναδική ανατολή. Από τότε έχω επιστρέψει αρκετές φορές. Τι έγραφα όμως, τότε;

«Η ώρα είναι 5.30 π.μ και βρίσκομαι στο αυτοκίνητο να οδηγώ με προορισμό τον Άγιο Θωμά. Ολόκληρη η διαδρομή, από τον παλιό δρόμο που συνδέει το Κυπαρίσσι με το Βενεράτο και τον Άγιο Θωμά, μαγευτική, μιας και είναι ακόμα πολύ πρωί, η πάχνη έχει κατακάτσει στα φυτά και δίνει στο φυσικό τοπίο μια όψη απερίγραπτη. Αυτό με αποζημιώνει για το πολύ πρωινό ξύπνημα. Πρέπει οπωσδήποτε να προλάβω τον ήλιο να ανατέλλει και να τον δω μέσα από τις πέτρες του «Καβαλάρη». Όταν ανήγγειλε την εκδρομή η περιβαλλοντική ομάδα «Μυθοκρουσμένοι» του Εσπερινού Γυμνασίου Ηρακλείου, γέλασα, όχι για την υπέροχη ιδέα τους, αλλά γιατί σκέφτηκα πως αποκλείεται να σηκωθώ τόσο πρωί για να δω την ανατολή… Όμως ο ‘’πειρασμός’’ να απαθανατίσω μια τόσο μοναδική ανατολή με τον φωτογραφικό μου φακό ήταν μεγάλος και ευτυχώς, τελικά ενέδωσα.

θέα από τον Καβαλάρη

Το γιατί λέω ευτυχώς, θα το διαπιστώσει κάποιος αν ανατρέξει στην ιστορία της περιοχής. Ο Άγιος Θωμάς είναι ένα ιδιαίτερο χωριό από γεωλογική άποψη, μιας και διαθέτει πολλούς, απόκρημνους, ψηλούς βράχους που συνθέτουν ένα ιδιαίτερο τοπίο. Είναι χτισμένος σε υψόμετρο 530μ και βρίσκεται σε απόσταση μόλις 28 χιλιόμετρα έξω από το Ηράκλειο. Λόγω της θέσης του, μην ξεχνάμε πως βρίσκεται στο γεωγραφικό κέντρο της Κρήτης, διαθέτει πλούσια ιστορία  ήδη από τα αρχαία χρόνια. Αυτή την ιστορία ήθελα να δω συνυφασμένη με την μαγεία της φύσης, αφού ιστορία και φύση είναι άρρηκτα συνδεδεμένες σ’ αυτήν την περιοχή.

θέα από τον Καβαλάρη

Επειδή έφτασα αρκετά νωρίτερα από την υπόλοιπη ομάδα, που ξεκίνησε τη διαδρομή της από το Ηράκλειο, μπόρεσα να εξερευνήσω λίγο το χωριό που μόλις άρχισε να ¨ξυπνάει¨. Ήμουν τυχερή γιατί απόλαυσα μια υπέροχη δύση του φεγγαριού και περιπλανήθηκα στα γραφικά στενάκια με την ηρεμία μου. Με τη βοήθεια ενός κατοίκου, που ευτυχώς για μένα είχε ξυπνήσει νωρίς, βρήκα την διαδρομή για τον «Καβαλάρη». Πρόκειται για ένα υπερυψωμένο σημείο μέσα στον οικισμό, με πανοραμική θέα σε μεγάλο μέρος της ενδοχώρας της Κρήτης,  με τον επιβλητικό Γιούχτα και την πανέμορφη Ντία να δεσπόζουν στο βάθος.  Είναι αξιοσημείωτο πως οι κάτοικοι δεν απέκοψαν από φόβο, τους απόκρημνους αυτούς βράχους που αιωρούνται κυριολεκτικά πάνω από πολλά σπίτια, από την ρυμοτομία του χωριού. Αντίθετα, τον αγκάλιασαν και μάλιστα πολύ κοντά τοποθέτησαν και το κοιμητήριο τους, χαρίζοντας τιμητικά την καλύτερη θέα στους νεκρούς τους.

θέα από τον Καβαλάρη

 Εδώ, άλλωστε, βρισκόταν η ακρόπολη του αρχαίου οικισμού που χρησιμοποιήθηκε και σαν βυζαντινό φρούριο και λατρευτικός χώρος και αργότερα μετατράπηκε σε ναό του Αγίου Γεωργίου, πλάι στον οποίο έχει ανακαλυφθεί και μια αρχαία δεξαμενή νερού. Αυτό που τραβάει το βλέμμα στον λόφο, όπως προανέφερα, είναι δύο πελώριοι βράχοι που στηρίζουν έναν τρίτο σαν να είναι τοποθετημένοι από κάποιον γίγαντα. Οι ντόπιοι λένε τον βράχο «Ο Καβαλάρης» και τον συνδέουν με τον Άγιο Γεώργιο, τον καβαλάρη, και τη συγκεκριμένη εκκλησία .  

 Μετά από κάμποση ώρα πάνω στον βράχο, διαπίστωσα πως το χωριό άρχισε να ξυπνά για τα καλά και οι φωνές της ομάδας που πλησίαζε με επανέφεραν στην πραγματικότητα.  Δυστυχώς, ο καιρός ήταν συννεφιασμένος και δεν ευνόησε να δούμε τις ακτίνες του ήλιου να περνούν από τη σχισμή του βράχου, όμως αυτό δεν πτόησε την ομάδα, αφού δώσαμε την υπόσχεση να επισκεφτούμε το σημείο ξανά, ενδεχομένως,  στις αρχές του επόμενου Νοεμβρίου, όπου γίνεται και η επόμενη πλήρης ευθυγράμμιση των ακτινών του ήλιου με τον σχισμή στον βράχο.

Εκκλησάκι Αρχάγγελου Μιχαήλ στον δρόμο προς τον Καβαλάρη

Κατεβαίνοντας, δεν μπορούσαμε να μην περιπλανηθούμε στο περίφημο σπήλαιο που βρίσκεται ανάμεσα στην περιοχή  Αδράχτια και τον Άγιο Θωμά. Εκεί υπάρχει ο ναός της κεράς Σπηλιώτισσας, ένας πολύ ιδιαίτερος ναός ανάμεσα στους περίπου 15 που έχει η περιοχή (παλαιότερα ανέρχονταν σε 38). Στο συγκεκριμένο σημείο, υπήρχε θέατρο και αρχαίος βωμός, ενώ έξω από τη σπηλιά, χαραγμένη στο βράχο, υπάρχει μια αρχαία αφιερωματική επιγραφή στη θεά Δήμητρα και στην κόρη της Περσεφόνη που χρονολογείται τον 1ο αιώνα μ.Χ. Η επιγραφή αυτή δηλώνει ότι κάποτε το μέρος αποτελούσε χώρο λατρείας θεοτήτων του Κάτω Κόσμου. Μπαίνοντας στο εκκλησάκι και κοιτάζοντας δεξιά μέσα στο ιερό θα δει κανείς και την φημολογούμενη ‘’Τρύπα του Άδη’’. Λέγεται, ότι εκεί βρισκόταν η είσοδος για τον Κάτω Κόσμο, σύμφωνα με την παράδοση, γι’ αυτό οι ζωντανοί πετούσαν μέσα στην τρύπα αφιερώματα και αγαπημένα αντικείμενα των νεκρών μέχρι και πριν μερικές δεκαετίες. Δυστυχώς, η τρύπα είναι μπαζωμένη και δεν έχουν φροντίσει να την αναδείξουν με κάποιο τρόπο, ώστε να μπορεί ο ανυποψίαστος επισκέπτης να αντιληφθεί και να μάθει την ιστορία της συγκεκριμένης τοποθεσίας.

Παναγία Σπηλιώτισσα

Βγαίνοντας από το εκκλησάκι, σχεδόν απέναντι υπάρχει ένα κατηφορικό μονοπάτι που οδηγεί σε δυο λαξευτές αίθουσες που αποτελούσαν μαζί με το βράχο όπου βρίσκεται η εκκλησία το ιερό των Χθόνιων θεοτήτων. Η διάνοιξη όμως του δρόμου για τις ανάγκες των κατοίκων, έχει χωρίσει το μέρος στα δύο. Στην συγκεκριμένη περιοχή γυρίστηκαν και κάποιες σκηνές από τη γνωστή ταινία «Ξα μου», όπου γίνεται αναφορά στην σύνδεση της περιοχής με τη λατρεία των νεκρών. Μάλιστα, το μπόλιασμα της παράδοσης της λατρείας των νεκρών από την αρχαιότητα στην χριστιανική θρησκεία αργότερα, φαίνεται και από το γεγονός ότι ο ναός γιορτάζει την Τρίτη του Πάσχα και μέχρι το τέλος του 20^ου αιώνα γινόταν μνημόσυνα με πασχαλινά αυγά στη μνήμη των νεκρών.

Τρύπα του Άδη μέσα στο ιερό της Παναγίας Σπηλιώτισσας

Επιγραφή με αναφορά στην θεά Δήμητρα και την Περσεφόνη

 Όμως, το σύντομο οδοιπορικό μου στον Άγιο Θωμά πλησίαζε στο τέλος του και δεν θα μπορούσε να τελειώσει καλύτερα, παρά μ’ έναν ζεστό καφέ σ’ έναν από τους παραδοσιακούς καφενέδες. Η ζεστασιά της ξυλόσομπας που συναγωνιζόταν επάξια τη θερμή φιλοξενία των κατοίκων οι οποίοι υποδέχτηκαν με χαρά τους ΄΄περίεργους’’, πρωινούς επισκέπτες, έδωσαν έναν ιδιαίτερο τόνο στη συγκεκριμένη εξόρμηση. Τελικά, το πρωινό ξύπνημα δεν είναι πάντα τόσο κακό……»

Α.Δ

Αγία Παρασκεή στη Βλυχιά - το μέρος με την πανοραμική θέα στην Κνωσό!

 

Λίγα μόλις χιλιόμετρα έξω από το Ηράκλειο, κοντά στον οικισμό Βλυχιά, βρίσκεται αυτό το όμορφο εκκλησάκι, το οποίο είναι αρκετά ψηλά στον λόφο, μέσα στη φύση και με υπέροχη θέα της Κνωσού από ψηλά! 

Βέβαια, στην αρχή της διαδρομής χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή, γιατί ο δρόμος που οδηγεί εκεί έχει απότομη κλίση, περνά μέσα από τον ποταμό Κέρατο και στενεύει αρκετά, μέσα στα στενά του οικισμoύ. Μετά όμως, όσο ανεβαίνεις τον λόφο, ο δρόμος είναι ένας καλοστρωμένος χωματόδρομος και τελικά, η θέα πράγματι, αποζημιώνει την ταλαιπωρία σου. Υπάρχει πλάτεμα, για να αφήσεις το αυτοκίνητο και το μεγάλο προαύλιο της εκκλησίας που διαθέτει και ψησταριά, μπορεί να γίνει ένα ωραίο μέρος για φαγοπότι, μετά από την εξερεύνηση της πλούσιας φύσης της γύρω περιοχής!

Α.Δ

ΡΟΚΚΑ – ΔΑΜΑΝΙΑ Ο σημερινός είναι ιδανικός συνδυασμός βουνού και υγρού στοιχείου σ' αυτή την εκδρομή!

 

Το να περπατά κανείς στο κάστρο της Ρόκκας στον Προφήτη Ηλία είναι μια ιδιαίτερη εμπειρία, ίσως και για κάποιον που κατάγεται από την περιοχή να είναι και λίγο περισσότερο. Το κάστρο απέχει λίγα χιλιόμετρα από το Ηράκλειο και υπήρξε η έδρα του Νικηφόρου Φωκά, στην προσπάθεια της Βυζαντινής αυτοκρατορίας να μεταφέρει την πρωτεύουσα του νησιού στην ενδοχώρα μετά την απελευθέρωση του νησιού από τους Σαρακηνούς, το 961 μ.Χ, για μεγαλύτερη προστασία.  Διάλεξε λοιπόν, ο Ν.Φωκάς ως στρατηγός τότε, τον λόφο όπου βρισκόταν η αρχαία Λύκαστος για να χτίσει το φρούριο. Η απόπειρα του μπορεί να απέτυχε. Το κάστρο αναστηλώθηκε ξανά αργότερα από τους Ενετούς, οι οποίοι μοίρασαν και φέουδα στην περιοχή σε ομοεθνείς τους αποίκους. Από τους Κρητικούς εργάτες (βιλάνους) που εγκατέστησαν έξω από το κάστρο για να δουλεύουν στα κτήματα δημιουργήθηκε αργότερα, και το σημερινό χωριό Προφήτης Ηλίας.

Ωστόσο, το κάστρο (Τέμενος) με την επονομασία Ρόκκα (δηλαδή φρούριο πάνω σε βράχο) έδωσε την ονομασία του σε ολόκληρη την περιοχή και των γύρω χωριών που περιλαμβάνονται στην επαρχία Τεμένους.

Μπαίνοντας στο χωριό και κατευθυνόμενη μέσα από τα στενά σοκάκια προς το κάστρο μια προτομή του γνωστού Αυτοκράτορα  με το φοβερό σπαθί του ανά χείρας, σε μια μικρή πλατεία, θυμίζει πως κάποτε εκείνος διαφέντευε αυτόν εδώ, τον ιστορικό τόπο.  Ο προορισμός μου δεν είναι μακριά. Ο εκτυφλωτικός ήλιος κάνει τα περήφανα τείχη του κάστρου με την φοβερή οχύρωση, να λάμπουν ακόμα περισσότερο. Μια μικρή ανάβαση θα με οδηγήσει σε λίγα λεπτά στο εσωτερικό του.

Ο ενθουσιασμός μου δεν κρύβεται, μήνες τώρα σχεδιάζω αυτή την βόλτα, μιας και έχω πολλά χρόνια να ξαναβρεθώ εδώ. Το μυαλό μου πάει πίσω στην πρώτη φορά που ανέβηκα εδώ. Τότε ήταν βράδυ σε μια συναυλία, ο κόσμος πολύς και το κάστρο φωταγωγημένο, καθαρισμένος ο χώρος, σε μια προσπάθεια ανάδειξης της ιστορικότητας του χώρου. Σήμερα, δυστυχώς, αντικρίζω την αδιαφορία της πολιτείας… Ο χώρος δε φυλάγεται και αιγοπρόβατα μπορούν να πηγαινοέρχονται ανενόχλητα στο εσωτερικό του κάστρου που έχει γεμίσει πια αγριόχορτα… το σπιτάκι που λειτουργούσε παλιά ως καντίνα για τους επισκέπτες στην πρώτη μου επίσκεψη, έχει ερημώσει και το μικρό εκκλησάκι της Αγ.Παρασκευής, ενετικής κατασκευής, είναι πια ετοιμόρροπο,  με τους  δοκούς στήριξης που είχαν τοποθετηθεί για την αναστήλωση του, για  να  κρατήσουν λίγο ακόμα όρθιους, τους πανέμορφους πετρόχτιστους, λουλακί του τοίχους, να έχουν αρχίσει να παίρνουν επικίνδυνη κλίση… Είναι φανερή η εγκατάλειψη του σε σύγκριση με τη νεότερη εκκλησία της Αγ.Παρασκευής που είναι ακριβώς δίπλα του.

Παρά την παραμέληση μια περιδιάβαση στον χώρο του Κάστρου είναι μια ενδιαφέρουσα εμπειρία και μόνο η υπέροχη θέα που φτάνει μέχρι το Ηράκλειο, αλλά και της κορυφής του Γιούχτα από το πλάι, δικαιώνει καταφανώς, την επιλογή της θέσης του. Μπορεί επίσης, κανείς να δει απομεινάρια της οχύρωσης, που σε μεταφέρουν σε άλλες εποχές, ένδοξες μα και αιματηρές… δεν είναι τυχαίο και το τοπωνύμιο Κανλί Καστέλι (ματωμένο κάστρο – σφαγή Τούρκων από τον Ενετό Γιλδάση 1647). Η συγκεκριμένη τοποθεσία είτε ως αρχαία πόλης είτε ως φρούριο αργότερα, διαδραμάτισε βασικό ρόλο σε όλες τις χρονικές περιόδους της Κρητικής ιστορίας – στην αρχαιότητα - στο βυζάντιο - στην Ενετοκρατία -στην Τουρκοκρατία - στην Κρητική επανάσταση 1897, γι΄ αυτό και αξίζει τον σεβασμό μας και συντονισμένη προσπάθεια από κατοίκους και πολιτεία για να αναδειχτεί ο πλούτος της ιστορίας της περιοχής. Εύχομαι, η επόμενη βόλτα μου εδώ, να βρει ένα κάστρο καλοδιατηρημένο, προφυλαγμένο, με σωστές εγκαταστάσεις που θα φέρουν πολλούς ανθρώπους ντόπιους και ξένους για να μάθουν την απίστευτη ιστορία του.

Τα συναισθήματα είναι ανάμεικτα με το φευγιό μου. Τώρα, κατευθύνομαι στον δεύτερο σταθμό της σημερινής βόλτας, το χωριό Δαμάνια του Δήμου Αρχανών-Αστερουσίων, κοντά στο Αρκάδι και το Μελιδοχώρι. Η ονομασία του έχει μια ιδιαίτερη σημασία, καθώς προέρχεται από τον τύπο Δαμάνα =Δα Μα = μητέρα Γη. Πριν μπω στο χωριό σταματώ να ανάψω ένα κερί της ιερά μονή του Αγ.Γεωργίου του Επανωσίφη, του πιο φημισμένου μοναστηριού της περιοχής και συνεχίζω τη διαδρομή μου προς το χωριό.

Αυτό που με τράβηξε εδώ, δεν είναι σήμερα, η πλούσια ιστορία του χωριού, μα  η φυσική του ομορφιά, μιας και απέκτησε τεχνητή λίμνη το 2003, με την κατασκευή φράγματος στο ποτάμι,  κοντά στο χωριό που είναι παραπόταμος του  Αναποδάρη ποταμού. Η περιοχή της λίμνης είναι πραγματικά, ένας ωραίος τόπος για περπάτημα, σ’ αυτόν τον πλούσιο υδροβιότοπο με πολλούς γλάρους και χήνες. Αν πάει κανείς μέχρι την απέναντι άκρη, μπορεί να θαυμάσει και το χωριό που μοιάζει να ίπταται πάνω απ’ τα νερά της λίμνης, πάνω στον λόφο. Επίσης, έχει ενδιαφέρον και το σημείο που φράγματος, όπου ο παραπόταμος χύνεται στην λίμνη, όπου μπορείς να πλατσουρίσεις στα νερά και σίγουρα ο δρόμος στο συγκεκριμένο σημείο θα είναι αδιάβατος από αυτοκίνητα και ανθρώπους, όταν υπερχειλίζει το φράγμα τον χειμώνα.

Ο σημερινός ήταν ιδανικός συνδυασμός βουνού και υγρού στοιχείου, ιστορίας και φυσικής ομορφιάς και το κυριότερο ιδανικός για αυτούς που προτιμούν περιοχές αρκετά κοντινές στο Ηράκλειο που δεν είναι όμως, και τόσο γνωστές και δημοφιλείς στο ευρύ κοινό. Μήπως, αυτό πρέπει να αλλάξει;

Α.Δ

 

 

Ρόκkα... φτάνει η ομορφιά μιας εικόνας να σβήσει την ασχήμια των ημερών;